Demans (bunama) ‘ın en sık nedeni bir yaşlılık hastalığı olan Alzheimer hastalığı’dır.
Alzheimer hastaları, hasta oldukları yaşa kadar günlük yaşamlarını bağımsız yerine getiren ve zihinsel aktiviteleri normal olan insanlardır.
65 yaşın üzerinde 10 kişiden birinde, 80 yaşın üzerinde ise 10 kişiden 2-3’ünde görülür.
Tüm dünyada 20 milyona yakın Alzheimer hastası bulunmaktadır.
Alzheimer Hastalığı Neden Olur ?
Alzheimer hastalığında beynin beynin dış çeperinde (gri cevher – korteks) yer alan zihinsel aktivitelerle ilgili bölgelerinde proteinler biriktiği için sinir hücreleri hasar görür ve o bölgelerde nörotransmiterler ( haberci kimyasal maddeler yani sinyal ileticiler ) azalır.
Önce asetilkolin düzeyi ve sonrasında da seretonin ve dopamin düzeyleri azalır.
Bu nedenle önce bellek problemi, sonra davranışsal problemler ve hareket (motor) kayıpları gözlenir.
Alzheimer Hastalığını Nasıl Tanırız ?
Hastanın günlük yaşam aktivitelerini etkileyen ilerleyici bir beyin hastalığıdır.
Yavaş ve sinsi bir ilerleyici özelliği vardır. Bu nedenle bazen “basit yaşlılık unutkanlıkları” ile karıştırılıp tanıda geç kalınabilir.
İlk önce unutkanlık (bellek problemi) başlar, sonra tanıma, isimlendirme, dikkat, yoğunlaşma ve konuşma problemleri gibi diğer zihinsel ve davranışsal bozukluklar tabloya eklenir.
Başka bir ifadeyle ilk önce unutkanlıkla başlayan bu hastalıkta takip eden süreçte;
“Öğrenme güçlüğü, Konuşma bozukluğu, Yolunu kaybetme, Zaman kavramını şaşırma, Şahısları tanıyamama ve Karar verme güçlüğü” gözlenir.
Hastalık ilerledikçe; davranışsal bozukluklar ( Huzursuzluk, İlgisizlik, Saldırganlık, Uyku bozukluğu, Amaçsız dolaşma, Hayaller görme ve Depresyon gibi ) tabloya eklenir.
Nadiren de olsa bu şikayetler erken dönemde de görülebilir.
Alzheimer hastalığı tanısında en önemli ipucu, hastanın ilk şikâyetinin bellek kaybı ( unutkanlık )olmasıdır.
Sinir hastalıkları uzmanları, yani nöroloji uzmanları iyi bir öykü ve muayene sonrasında (unutkanlık testlerini içeren nörolojik muayene sonrasında) bugün büyük oranda kesin teşhis koyabilmektedir.
Kan tetkikleri veya beyin görüntülemesi (MR incelemesi) bunamanın diğer nedenlerini ekarte etmek veya hastayı takip etmek için yapılır.
En önemli MR belirtisi ; beyinde küçülme (atrofi) görülmesidir.
Alzheimer hastalığının evreleri nelerdir ?
Genel takip protokolü çerçevesinde 3 evreden bahsedebiliriz.
1. Erken evre (Başlangıç evresi):
Bu süreçte hastalarımız genel itibariyle isimlendirme ve basit bellek problemleri yaşarlar. Konuşulanlar unutulup sık sık az önce konuşulmasına rağmen hatırlayamadığı şeyleri sorar.
Yani yakın bellek bozulur. Fakat geçmişe ait bilgileri ve anıları hatırlamakta zorluk çekmez.
Bu süreçte günlük yaşantılarını zorlanarak ta olsa devam ettirebilirler.
Hastalar bazı şeylerin yanlış gittiğinin farkında oldukları için endişelidirler, kaygılıdırlar ve hatta bazen depresyon tablolarına girebilirler.
Bu dönemde sık rastlanan şikâyetler şunlardır:
İsimleri, tarihleri unutma
Yeni şeyler ezberleyememe
Yolunu şaşırma ve kaybolma
Kelimeleri bulamama
İşine, çevresine ilgisizlik, küntlük (Apati hali)
2. Orta evre :
Bu evrede unutkanlık günlük yaşam aktivitelerini bozar bir hale gelir.
Bu sürecin en önemli tanısal belirtileri hastamızın kişileri tanıyamaması ve davranış problemlerinin ortaya çıkmasıdır.
Günlük yaşam aktivitelerini tek başına devam ettirme yetisi kaybolan hastamız ; “yıkanma, giyinme gibi gündelik işlerde yardıma ihtiyaç duyar.
Hayaller (halisünasyon) görmeye başlar, içe kapanma, kederlilik hali ve bazen de ajitasyon görülür”.
3. İleri evre :
Hastamız artık bakıma muhtaç bir çocuk gibidir. Yoğun bir desteğe ihtiyaç duyar. Bu süreç, hasta yakınları için çok zordur.
Bu sürecin en önemli tanısal belirtileri hastamızın beslenmesinin bozulması ve idrar / dışkı kaçırmalarının başlamasıdır.
Bu dönemde sık rastlanan şikâyetler şunlardır:
Yakınlarını tanıyamama ,
Yemek yeme problemleri,
Motor problemler ( yürümede güçlük )
İdrarını, dışkısını tutamama
Ciddi davranış bozuklukları (ajitasyon, bağırma, anlamsız sesler çıkarma gibi)
Konuşma yetisini kaybetme